Pamięć o nich nie zaginie

83 lata temu, 22 października 1942 r. Niemcy zlikwidowali getto w Iłży. Jego mieszkańcy – Żydzi z Iłży i okolic – zostali pognani na stację kolejową w Starachowicach, a stamtąd pociąg skierowano do obozu zagłady w Treblince. Tam, wszyscy zostali zamordowani. Podczas II wojny światowej zniszczono też cmentarz. Wywieziono wszystkie nagrobki i rozebrano ogrodzenie. Macewy posłużyły Niemcom między innymi jako podbudowa do obecnej Drogi Krajowej Nr 9. Dopiero w 2006 r., z inicjatywy Żydów pochodzących z Iłży, nekropolia została uporządkowana i ogrodzona kamiennym murem. Obecnie jest tu pomnik przypominający o historii iłżeckich Żydów oraz fragmenty, kilku zaledwie, macew.

Uroczystości rocznicowe na cmentarzu żydowskim wpisują się w wydarzenie „Pamięć”, które organizujemy corocznie. Wraz z młodzieżą szkolną, w tym roku z Zespołu Szkół Ponadpodstawowych im Stanisława Staszica wspominaliśmy tych, którzy zostali zamordowani podczas Holocaustu. Przed wojną społeczność żydowska stanowiła niemal pięćdziesiąt procent mieszkańców Iłży. Gminę wyznaniową założono tu oficjalnie w 1850 roku a od 1837 roku funkcjonował cmentarz choleryczny, który z czasem przeszedł na własność gminy żydowskiej. O och historii na lokalnej ziemi oraz o tragedii wojny mówił radny Powiatu Radomskiego Tomasz Skiba.

– Pamiętajcie, tylko od was zależy, czy w godzinie próby zachowacie się godnie. Tylko od was zależy, czy będziecie sprawcami, bo to czy będziecie ofiarami już od was nie zależy – mówił radny Tomasz Skiba. Przyniósł jednocześnie bardzo ciekawe artefakty. Była to między innymi książka z 1908 roku z komentarzami do Tory, drejdel, czyli czworoboczny bączek, który służył do uprawiania tradycyjnej żydowskiej gry hazardowej w okolicach święta Chanuka oraz pamiątkowy talizman.

Na zakończenie uroczystości młodzież szkolna odczytała kilkanaście nazwisk – dawnych żydowskich mieszkańców Iłży.